Günümüzün dünyasında, Ekonomik alt sistemi oluşturamazsanız hiçbir düzeni oturtamazsınız, yürütemezsiniz. Atatürk'ün yorgun ve borç yükü ağırlığı ile devraldığı Yeni Türkiye insanı, Yeni Türkiye sisteminin hedeflerini belirlemek zorunda idi. Zira topla tüfekle kazanılan zafer, iktisadi donanımlarla sürdürülemezse, zafer eksik kazanılmış sayılırdı.

işte yeni dönemin Ekonomik Sistemi, arayışı düşünülürken; 17 Şubat 1923'te İZMİR İKTİSAT KONGRESİ düzenlendi.

***

Bütün ömrünü çok sevdiği ülkesine harcayan M. Kemal Atatürk’ün girişimi ile İktisat Kongresi sonrası, MİLLİ EKONOMİ VE TASARRUF hamlesi başlatıldı.

‘’Yerli Malları ve Tasarruf Haftası ile cumhuriyetin Kurucu Kurulu yeni bir bankanın da gereğini fark ettiler.

Aslında ATATÜRK’ÜN EKONOMİ POLİTİKASINI bu satırlarda özetlememiz gerekiyor. Fakat;  bu önemli konuyu gelecek yazılarımızda işleyeceğiz. Şimdi güncel bir konu olan ATATÜRK’ÜN BANKACILIK DEVRİMİ İŞ BANKASI ÖRNEĞİNİ özetleyeceğiz.

ATATÜRK’ÜN BANKACILIK DEVRİMİ ÖRNEĞİ’nden önce  Atatürkçü Kalkınma Modelinin Ana başlıklarını belirtelim.

         1- Bütçe ve maliye politikası

         2- Para politikası

         3-  Dış ekonomik ilişkiler

         4-  Yatırım politikaları

Bu 4 ana başlık, aralarındaki direkt endirek ve çapraz ilişkilerle uyumlu biçimde, finans kaynaklarını hem yaratmak hem de dağıtmak zorundadırlar.

Atatürk'ün para ve sermaye piyasasının geliştirilmesinde ilk önemli adımı İş Bankası örneği oldu. Güçlü iradesi ile isim babalığını da yaptığı İş Bankası'nı 11 Haziran 1924'te kurdurttu.

Tasarruf yapma alışkanlığı ve birikim yapma ile bir banka yaratma niyeti ile, İş Bankası'nın yolu açılmış oldu.

***

Hint müslümanlarının, Kurtuluş Savaşı sırasında göndermiş olduğu para tutarı, değişik kaynaklara göre 500 bin civarındadır. Ancak bu paranın bir kısmı, savaş sırasında önemli durumlar için kullanılmış, geri kalanı İş Bankası'nın kuruluş sermayesi nin 1/4 ü için kullanılmıştır. İlk Genel Müdürü Celal Bayar olmuş ilk hissedarı da Atatürk olmuştur.

***

  Türkiye İş Bankası'nın ana sözleşmedeki belirtilen görevlerini üşenmeden özetleyelim.

         1- Her türlü bankacılık işlemlerini yapmak.

        2- Her türlü tarıma, sanayiye, enerji üretimine ve dağıtımına, bayındıra (nafia)  işlerine, ulaşımına, sigortacılığa, turizme, ihracata yönelik her türlü girişimlerde bulunmak veya bu işlerde uğraşanlara ortak olmak.

         3- Her türlü sanayi ve ticari işlemleri yerli ve yabancı işletmeler adına, hesabına yürütmek,

        4- Her türlü eşya veya gereçlerin üretimi İmalat ve temini için şirketler kurmak (Şişecam örneği....gibi) veya bu işleri yapan şirketlere ortak olmak.

***

Görüldüğü gibi İş Bankası hemen her sahada her türlü desteğe hazır Milli Kalkınmada bir büyük dev olma iddiası ile kurulmuştur.

İlk hissedarı ve kurucu üyesi Mustafa Kemal'in vefatında sermayeye oranı % 27,5 olup, sermaye tutarı 1milyon idi.

***

BANKACILIKTA İKİNCİ ÖNEMLİ ADIM MERKEZ BANKASI ÖRNEĞİ

Osmanlı Döneminde kurulan Ziraat Bankası (1863)  ile Emniyet Sandığı (1868) finansal destek ve kaynak ile önemli bir geçmişe sahipler. Ancak yeni sistemde yeni bankaların gereği ortada idi. işte her sektörde destek sağlayacak bankalar, yine Atatürk'ün girişimleri ile kuruldu.      

Bu dönemde ikinci önemli adım hiç şüphesiz MERKEZ BANKASI  GİRİŞİMİ idi.

Merkez Bankası'nın kuruluşu niçin gerekli idi?

Atatürk'ün bankacılık sisteminde Türk Parasının dizaynı için Milli Sorumluluk sınırlarını açmak istedi ve 3 Haziran 1930’da Merkez Bankasını kurdurttu. 3 Ekim 1931'de fiilen görevine başlattı.

Merkez Bankası'nın görevlerini sıralayalım.

  • Ekonomik kalkınmayı desteklemek
  • Reeskont (senet indirimi) hacmini belirlemek
  • Resmi Döviz Kurlarını belirlemek
  • Banknot (kağıt para) basmak
  • Para piyasasını ve paranın dolaşımını belirlemek

DİĞER BANKALARIN KURULUŞU

Atatürk döneminde yine Atatürk'ün benimseyerek girişimleri ile kurulan bankaları sıralayalım

  • Sanayi ve Maden Bankası (1925)
  • Etibank (1935)
  • Sümerbank (1930)
  • Egebank (1928)
  • Halk Bank (1937'de Atatürk'ün ön adımı ile benimsendi 1939'da göreve başlamıştır)

SONUÇ:

Ekonomist olmayan fakat ekonomi içerikli her türlü makale ve yazıları okuyan Mustafa Kemal; dönemin öne çıkan ekonomistlerin bilgi ve becerilerinden faydalanmıştır. Bilim ışığında yürüyen bir Önder bir Vatan sevdalısıdır.

Ezilen ulusların Kurtuluş ve Kalkınmasında ilham kaynağı,

Ezelden ebede, liderlik özelliğini kaybetmeyecek olan çağımızın önderi,

     

Yaptıkları ortada, Yapılacaklarda ortada... 

Nasıl yapmalıyız? Örnekleri ortada... Bilimsel düşünce ve akılcı kararlar, Her sorunu çözer...

Not: Bayramınız Kutlu Olsun                                                               Muzaffer Tosun