Sakarya Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (SESAM) çalışmaları kapsamında Doç. Dr. M. Çağlar Özdemir’in danışmanlığını yaptığı, Ahsen Meryem Salt’ın yürüttüğü “Gelenekten Moderniteye Sakarya’da Esnaf Kültürünün Değişimi” adlı araştırmada, Sakarya’da geleneksel Ahilik kültürü ile günümüz esnafı arasındaki ilişki incelendi.

Ahilik temellerinin Ahi Evran’la başlayıp Anadolu Selçuklular’da kökleşen ve esnaf kültürünün belkemiği olarak nitelendirilebileceğini belirten SESAM Müdürü Doç. Dr. M. Çağlar Özdemir, temelinin “olgunluk” anlamına gelen fütüvvet geleneğine dayandığını söyledi. Doç. Dr. Özdemir, “Ahilik anlayışı, esas olarak esnafların daha çok kazanç sağlamalarından ziyade, paylaşımcı ve adaletli bir ticari ahlaka sahip olmalarını sağlamaya yönelik kurallar koymuştur. Bu anlayış çerçevesinde hareket eden Ahilik sistemi zamanla, üyelerinin toplumda saygın bir statüye ulaşarak, yeri geldiğinde devlet yönetiminde dahi söz sahibi olabilecek güçte olmalarına vesile olmuştur” ifadelerini kullandı.

Çalışmada, Ahilik sistemindeki kuralların bugüne nasıl yansıdığı ve bugün ile geleneksel anlayış arasında fark olup olmadığının irdelendiğini söyleyen Doç. Dr. Özdemir, “Bu çalışma ile aslında toplumun kurallarında bir değişim olup olmadığı tespitini de esnaflarımız üzerinden araştırmış olduk. Bu araştırmada ‘değişimler kötü yanlıdır’ şeklinde bir iddia yoktur. Geleneksel kurallardan ne kadar uzaklaşıldığını, bağlantılı olarak aslında toplumun da kurallarının değiştirdiğini göstermeyi amaçladık ve durum tespitinde bulunduk” dedi.

Mesleki, toplumsal ve bireysel yaşam incelendi

Sakarya’da Ahilik kültürünün ortaya koyan araştırmayı yürüten yüksek lisans öğrenci Ahsen Meryem Salt, araştırmanın iki ana unsuru olduğunu belirterek, “Geleneksel dönem ve modern dönem esnaflarının mesleki hayatları ile toplumsal ve bireysel hayatları arasında belirgin farklar olup olmadığı tespit etmek için 150 esnafımızla çalıştık. 1 ile 5 puan aralıklarında likert tipi aralıklı yürütülen nicel yönlü ilk düzey araştırmada ‘1’ farkın en fazla olduğu, ‘5’ farkın en az olduğu anlamına gelmektedir. Araştırmanın geneline bakıldığında, Esnafların Mesleki Hayatlarına yönelik bulgular ile Toplumsal ve Bireysel Hayatlarına yönelik bulguların puan ortalaması 3,43’dür. Bu skor, geleneksel yapıdan yaklaşık 1,57 puan, yani yüzde 31,4’lik bir farklılaşma olduğunu ifade etmektedir. Elde edilen sonuç, araştırmada belirtilen özellikli nedenlerinin yanında günümüz konjonktüründe baskın olan kapitalizm, küreselleşme, modernleşme gibi yapıların ticari ve günlük hayata etkilerinden de kaynaklanmaktadır” dedi.

Ticari kaygılar ön planda

Araştırmanın sonucunda varılan noktada Ahilik kurallarına uyma derecelerinde yüksek düzey farklılık oluşmamasının dışsal etkilerden kaynaklandığı ve içsel motivasyonla ilgili problemler olduğunu söyleyen Salt, “Esnafların ifadeleri ile algılanan davranış kalıpları arasında görünür farklar kaydedilmiştir. Elde edilen bulguları mülakatlarla yeniden test ettiğimizde bu durum açık bir şekilde görülmektedir. Ahiliğin başlangıç noktası olarak kabul edilen insani değerler, esnafların ahilik kurallarına uymada motive kaynağı iken, günümüzde bu motivasyon kaynağı her koşulda gelir elde etmeye odaklanmış ticari kaygılara dönüşmüştür” şeklinde konuştu.

Çalışmanın ayrıntılarına SESAM resmi sitesi “www.sesam.sakarya.edu.tr” adresinden ulaşılabilir.

Editör: TE Bilişim