Fiziksel sağlığımızın iyi olması, ruh sağlığımızın iyi olması ile yakından ilişkilidir. Ruh sağlığı en basit haliyle, hem iç dünyamızda hem de dış dış çevremiz ile iletişimimizde barışık ve huzur içinde olmamız olarak tanımlanabilmektedir. Duygularımızı ve zihnimizi yıpratmadan hayata dair bilgi ve becerilerimizi de kullanarak karşılaştığımız zorlukların üstesinden gelebilmek için ruhsal dengemizin önemi büyük. Ruhumuzda hastalanıyor tıpkı bedenimiz gibi... Bazen karşılaştığımız zorlukların etkisi, bizim baş edemeyeceğimiz kadar büyük ve derin olabiliyor. Bazen de beynimizdeki bir takım kimyasal maddelerin iletimi ve beynimizin yapısını ile ilgili hastalıklarda ruh sağlığımızı ciddi şekilde etkileyebiliyor. Sonrası toplumda uyum güçlüğü, yaşam kalitesinin düşmesi, sürekli olarak tıbbi tedavi gereksinimi... Tam bu noktada hasta ve hasta yakınlarına umut olabilecek bir merkez TRSM yani Toplum Ruh Sağlığı Merkezi...
Ülkemizde ruh sağlığı alanında önemli gelişmelerden birisi olan ve toplum temelli ruh sağlığı hizmet modeli anlayışı ile çalışan TRSM’leri ne kadar tanıyoruz? Bu merkezlerde hangi hizmetler veriliyor? Kimler hizmet veriyor? Kimler hizmet alabilir?
Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesine bağlı, Yazlık beldemizde bulunan TRSM sorumlu hekimi Psikiyatri Uzmanı Doktor Vesile Uyanık ile Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri üzerine söyleştik.
Söyleşimize geçmeden önce; İl Sağlık Müdürü’müz Doç. Dr. Aziz Öğütlü Yazlık beldemizde bulunan TRSM bahçesinde “UMUT YENİDEN” sloganı ile düzenlenen şenlik programında bu merkezlerde bir aile ortamı oluşturulduğunu ve ikinci TRSM’yi şehrimize kazandırmak istediklerinin müjdesini vermişti. Sağlık müdürümüzün bu konuda ki çalışmalarını takdirle karşılıyor ve destekliyorum.
Değerli Hocam Toplum temelli ruh sağlığı hizmeti modeli nedir?
Toplum temelli ruh sağlığı modeli ağır ruhsal bozukluğu olan hastaların toplumdan soyutlanmadan ve toplumsal rollerini de göz ardı etmeksizin iyileştirilmesini esas alır. Bu modelde hastaların kendi yaşadıkları bölgede tedavi ve bakım hizmetlerinin verilmesi aile ve sosyal ortamlarından uzaklaşmadan tedavi edilmeleri hedeflemektedir. Ayrıca kronik ruhsal hastalığı olan kişilere sadece hastalık ve tedavi boyutuyla değil sosyal, ekonomik, hukuki boyutlarıyla ele alan bir modeldir.
TRSM’ye kimler başvurabilir? Hangi yolla size başvurular oluyor?
Merkezimize şizofreni, şizoaffektif bozukluk, atipik psikoz, bipolar bozukluk ve diğer psikotik bozukluk tanıları olan bireyler, bireysel ya da aileleri ile başvurabilirler.
Ayrıca yataklı servisi olan psikiyatri birimlerince hastanın yatışından sonra bildirim yapılması suretiyle, ilgili hekim tarafından yönlendirilme ile tedavi ve takibe getirilemediği ailesi tarafından bildirilerek direk kurumumuza yapılan başvurular olmaktadır.
Kurumunuza başvuru sonrasında neler oluyor?
Kuruma hangi yolla başvurulduğu ya da vaka ile bilginin bize nasıl ulaştığına göre değerlendirmemizi bir öncelik sırasına göre yapmaktayız. Ailesi ile ya da bireysel olarak başvurusu olan hastamızı öncelikle tanıyarak tedavisinin devamlılığı mevcut sosyal koşulları, ekonomik sorunları değerlendirilerek hangi noktada tıkanıklık varsa bu konuda müdahaleler ve iyileştirmeler yapmak, bireysel olanak ve sorunlara göre rehabilitasyon programı hazırlamak başlangıç noktamız olabileceği gibi ayaktan tedavi şansının olmadığı hastalık belirtilerinin şiddetli olduğu durumlarda yataklı servisimizle iş birliği kurarak acil hastane yatışının sağlanması barınma sorunu, kötü yaşam koşulları ya da hastanın ihmalinin söz konusu olması durumunda sosyal hizmetlerle iş birliği kurarak acil korunma kararı ile bakımın sağlanması önceliğimiz olabilir.
Kurumunuzda hangi meslek grupları hizmet vermektedir?
Merkezimizde sorumlu hekim ile birlikte bir sosyal hizmet uzmanı, üç hemşire, bir ergoterapist, bir tıbbi sekreter, bir yardımcı personel, bir güvenlik görevlisi ve üç adet iş uğraş öğretmeni bulunmaktadır. Kurumumuza kayıt aldığımız hastamızın bireysel sorununa göre ekip olarak birey odaklı çalışma düzenimiz mevcuttur.
Kurumunuzda yürütülen programlar hakkında bilgi alabilir miyiz?
Merkezimizde yürütülen programlar ana hatları ile
- Bireysel terapi ve danışmanlık hizmetleri
- Hastalar ve aileleri için ruhsal eğitim içeren grup terapileri
- Psikososyal beceri terapileri
- Müzik, resim, el sanatları, spor gibi uğraşı terapileri
Bu hizmetleri biraz açabilir miyiz?
Poliklinik hizmeti ile hastalarımızın tedavileri düzenlenmekte ve tedavi takibi ve bireysel terapiler yapılmakta ailelere yönelik psikoeğitim ve grup terapileri bakım verenin yükü ve ruhsal sorunlarına yönelik tedavi girişimleri yapılmaktadır.
Saha çalışması olarak tanımladığımız gezici ekibimiz Sakarya eğitim araştırma hastanesi tarafından organize edilen kurum aracıyla gerektiğinde doktor eşliğinde ilgili sağlık personeli ile ev ziyaretleri yapılmakta ve hastalarımızı yaşadığı ortamda değerlendirmekteyiz
Aynı zamanda hemşirelik hizmetleri verilmekte, hasta ve yakınlarına sosyal haklarla ilgili bilgilendirme yapılarak sorunlara yönelik gerekli kurumlarla iş birliği sağlanmaktayız.
Ayrıca rehabilitasyon çalışmalarımız ergoterapistimiz ve iş uğraşı öğretmenlerimiz eşliğinde program dahilinde birey odaklı yapılmaktadır. Resim, seramik, el sanatları gibi alanlarda rehabilitasyon çalışmaları sürdürülmekte, halk eğitim tarafından görevlendirilen öğretmenlerimizin çeşitliliğine göre de rahabilitasyon programımızda çeşitlilikler oluşmaktadır.
Ev ziyaretleri dediniz, şizofreni ya da psikoz gibi kronik ruhsal hastalığı olan bireylerin ailelerinde neler yaşanıyor ev ortamlarında tanıklık ettiğiniz TSM’de verilen hizmetlerle ailelerde farklılıklar gördüğünüz oluyor mu?
Aileler tedavi, bakım alanlarında destek vermekte, hastalığın doğurduğu yük ile baş etmekte zorluklar yaşamakta ve çoğu zamanda kendilerini yalnız hissetmektedirler.
Tükenmişlik hissi, hastalıkla ilgili yetersiz bilgi ve inanışlar, tedaviye getirmemeye ya da göremezden gelme yok saymaya sebep olduğu gibi hastalıkla ilgili bilgi sahibi olmama hastaya karşı öfkeli tepkiler verilmesine de sebep olabiliyor. Hastanın yavaş hareket etmesi bir hastalık belirtisiyken tembelliğine ailesine karşı tepkisel davranması, şüphe ve korku içerisinde olması nedeniyle olduğu halde ailesine göre uyumsuz ve geçimsiz olmasına bağlanabiliyor. Uygun bilgilendirme ve tedavi desteğinin sağlanması ile ailelerin bakım yüklerinde azalma ve hastalık belirtilerinde düzelmeyi gözlemlemek bizim için unutulmaz anlar oluyor.
Peki, bizler ailemizdeki ya da yakınlarımızdaki bir bireyde psikoz şizofreni gibi bir ruhsal hastalığın olduğunu nasıl anlayabiliriz?
Kişinin kendi yaşamındaki gerçekliğinden kopuşu, sosyal hayatından uzaklaşıp sıra dışı inançlara sahip olmaya başlaması, olağandışı düşünceler dile getirmesi, hayali kurgusal düşüncelere sıkı sıkı bağlanıp, bu düşüncelerle yaşamını sürdürmesi kendine bakımın azalması, kendisi ile konuşan tartışan ya da emir veren sesler duyması, çevresindeki kişilerle ilgili zarar göreceği, kötülük görebileceği şeklinde korkulara sahip olması ya da yanlış inançlarını sürdürmesi, düzensiz dağınık davranışlarda bulunma ya da uygunsuz beden hareketlerinin olması, kendisinde ilahi bir güç olduğuna inanma ya da aşırı dini uğraşılarda bulunma gibi çok değişik yelpazede belirtiler bu hastalıklara sahip kişilerde gözlenebilir. Belirtiler hastalığın başlangıç döneminde ya da atak döneminde farklılık gösterebilir.
Toplumda şizofreni görülme sıklığı nedir? Belirtiler aniden ortaya çıkar mı?
Toplumda görülme sıklığı %1’dir. Şizofrenide bazı hastalarda ani olmakla birlikte genellikle prodrom dönem dediğimiz hastalık öncesi belirtilerin olduğu yavaş geçen ve kişiye göre değişen uzunlukta bir zaman süresi sonunda tanı koyduracak belirtilerin tamamının olduğu hastalık dönemi başlar. Ani ortaya çıkan hastalık belirtileri durumda öncelikle tıbbi değerlendirme yapılıp bu duruma yol açabilecek tıbbi hastalıklar dışlanır.
TRSM’de sunulan hizmetler hayata katıyor diyebilir miyiz?
Evet, gerçekten güzel bir özet olur bunu söylememiz çünkü amacımız kontrol edemeyeceği ve seçmediği bir hastalıkla hayattan kopan sosyal ilişkileri bozulan kendi kişisel olanaklarını hastalık nedeniyle kullanamayan ve bazen kronikleşmiş yeti yitimi oluşan hastalarımızı toplumun farkındalığı iş birliği ile hayatta tutmak; tedavileri ve rehabilitasyonlarını sağlamak uygulamaya uğraştığımız temel hedefimiz.
Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?
TRSM’nin ilk hizmete girmesinde büyük katkı sağlayan ve her zaman desteğini sürdüren değerli hocamız Prof. Dr. Atilla Erol’a, ekibimizin düzenli hizmet vermesine vesile olarak koordinasyonumuzu sağlayan değerli başhekimimiz Doç. Dr. Mehmet Çakar’a ve idari sorumlumuz olarak sorunlarımızı dinleyip destek veren Başhekim yardımcımız Dr. Selman Ali Kılıç’a teşekkürlerimi sunarım.
PSİKİYATRİ UZMANI DR VESİLE UYANIK KİMDİR?
2005 yılında Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. 2006-2010 yılları arasında Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalında Psikiyatri ihtisasımı tamamlayarak psikiyatri uzmanı oldu.
2010-2011 yılları arasında Siirt Devlet Hastanesinde devlet hizmet yükümlülüğü nedeniyle psikiyatri uzmanı olarak görev yaptı. 2011 – 2015 yılları arasında Edirne devlet hastanesinde psikiyatri uzmanı olarak çalıştı. 2015 itibariyle Sakarya Eğitim Araştırma Hastanesinde psikiyatri uzmanı olarak görev yapmaktadır.
Uzmanlık sürecinde bilişsel davranışçı terapiler ve cinsel terapi ile ilgili eğitimlerini de tamamlamıştır.
