Endoskopi, ihtiyaca göre anestezi altında ve kısa sürede ağrısız olarak yapılabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre en çok ölümle sonuçlanan kanser türü; mide kanseri. Sağlık Bakanlığı da 50 yaşın üzerindeki herkesin kalın bağırsak taraması yani Kolonoskopi yaptırmasını öneriyor. Düzenli yapılan taramalarla kansere yakalanma riskinin sıfıra düşürülebileceği, uzmanlar tarafından belirtiliyor.
Geçen haftaki söyleşimde Kalın Bağırsak (Kolon) kanserine değinmiştik. Bahsettiğimiz üzere; bağırsak kanserinden korunmanın ve hastalığı erken evrede saptamanın en etkili yolu düzenli olarak yaptırılan endoskopik incelemelerdir. Ne var ki mide bağırsak yakınmalarına rağmen pek çok insanın endoskopi olmaktan korktuğu ve bu yüzden bu konuyu sürekli olarak ertelediği de bir gerçek.
Endoskopi nedir? Nasıl uygulanır? Acı verir mi? Hangi sıklıkta yaptırmalıyız?
Endoskopi ile ilgili bilinmesi gerekenleri Genel Cerrahi Uzmanı Op. Dr. Mehmet Kırdar ile konuştuk.
Değerli hocam endoskopi nedir?
Endoskopi, bir kamera yardımıyla vücut boşluklarının görüntülenmesi işlemine verilen genel bir isimdir. Bu yolla mide görüntüleniyorsa bunun adı “Gastroskopi”, kalın bağırsaklar görüntüleniyorsa “Kolonoskopi”, idrar yolları görüntüleniyorsa “Sistoskopi”, bronşlar görüntüleniyorsa “Bronskoskopi” gibi görüntülenen boşluğa göre farklı olarak isimlendirilir. Bu görüntüleme işlemi fiber optik kablolar yardımıyla yapılır. Bir ekran yardımı ile de dokulardaki değişiklikler işlemi yapan hekim tarafından incelenir. İşlem sırasında biyopsi de alınabilmektedir.
Biz bu hafta daha çok kolonoskopi ve gastroskopi üzerinde duralım. Kolonoskopi ve gastroskopi hangi amaçla yapılır?
Gastroskopi, üst endoskopi, Kolonoskopi alt endoskopi olarak da bilinir. Gastroskopi; uzun süren mide ağrıları, üst mide bağırsak kanamaları, yutma güçlüğü, kilo kaybı, kansızlık, ailede ülser veya kanser varlığı, nedeni bilinmeyen bulantı veya kusma, tedavilere yanıt vermeyen reflü şikâyetleri olan hastalarımız için, Kolonoskopi; uzun süren kabızlıklar, bağırsak duvarını ilgilendiren anormallikler, kanama, radyolojik görüntüleme yöntemleri ile tespit edilen ülser, nedeni bilinmeyen demir eksikliği anemisi, kolon polibinin ve tümörünün tespiti için, ağrılı bağırsak hastalığı ön tanısı ve kolon kanseri şüphesi olan hastalar için önemli tanı ve tedavi aracıdır.
Tedavi amaçlı hangi hastalıklarda kullanılmaktadır?
Üst endoskopi ile yemek borusu (Özafagus) varislerine müdahale edilebilmekte, aktif kanamalar durdurulabilmektedir. Ağızdan uzun süre yemek alamayacak hastalar için cilt üzerinden endoskopik yöntemlerle mideye tüp takılarak beslenme işlemi de gerçekleştirilebilir. Reflü hastalarında, farklı teknikler kullanılarak tedavi sağlanabilir. Alt endoskopi yöntemleri kullanılarak ise kolonda bulunan darlıklar genişletilmekte, kanamalar durdurulabilmekte, yabancı cisimler çıkarılabilmekte, hemoroitler bağlanabilmektedir.
İşlem öncesi yapılması gerekenler nelerdir?
Endoskopik işlemler öncesinde hastalarımızın en az 6 saat aç kalması gerekiyor. Gastroskopi işlemi için tek başına açlık yeterli olurken kolonoskopi işlemi için en az iki gün süren bağırsak temizliğinin yapılmış olması gerekmektedir. Elbette işlemden bir iki gün önce hastaya sulu ve yumuşak bir diyet öneriyoruz. Kan sulandırıcı ilaç kullanan hastalara işlem öncesi 4 – 5 gün hatta bir hafta öncesinden bu tür ilaçlarını mümkünse kesmesini öneriyoruz. Endoskopi kararı verdiğimiz ve işlemi kabul eden hastalarımıza tüm bilgiler detaylı olarak anlatılır.
Gastroskopi ve kolonoskopi nasıl yapılmaktadır?
Gastroskop denilen ucunda kamera olan ışıklı ve esnek bir cihazla ağızdan sindirim sistemine girilir. Halk arasında onikiparmak bağırsağı denilen duodenuma kadar ilerlenebilmektedir. Kolonoskopi ise yine ucunda kamera olan ışıklı ve esnek bir tüp ile anüs (makat) bölümünden girilerek kalın bağırsak video monitörde izlenir. Kalın bağırsağın ince bağırsakla birleşimine (terminal ileum) kadar bölüm bu yöntemle görüntülenebilir.
Gastroskopi işlemini biraz detaylandırabilir miyiz?
Bir engel yoksa ön bir hazırlık için hastaya ilaç uygulanır. Gastroskopide hastanın dil kökü ve küçük dil çevresi bölgesel uyuşturma etkisi olan bir spreyle uyuşturulur. Bu işlem hastanın bulantısını da önleyecektir. Sonrasında kol damarından hafif uyku sağlayacak ilaçlar verilir. 8 – 10 milimetre kalınlığında son derece yumuşak bir boru yemek borusundan mideye ve onikiparmak bağırsağına yönlendirilerek tüm bu boşlukların görüntüsü monitörden izlenir. Çoğu zaman hasta işlemin bittiğine inanamaz.
Kolonoskopi işlemini detaylandırırsak?
Hasta sol yanına yatırılarak, bacaklarını karnına doğru çeker pozisyona alınır. Anestezi hekimi eşliğinde hasta yüzeyel anestezi yapılır ve hasta tam olarak uyuduktan sonra işleme başlanır. Kolonoskop cihazı ile hastanın anüsünden girilerek önce kalın bağırsağın son kısmına (rektum) ilerletiliyor. Sonrasında kolonoskop ile bağırsaklara hava verilerek bağırsakların iç kısmının görünür hale gelmesi sağlanıyor. Kolonoskop ileri doğru ilerletilmek suretiyle kalın bağırsağın ince bağırsakla birleşim yerine kadar (terminal ileum), kalın bağırsağın tüm bölümleri inceleniyor. İşlemin bitiminde hasta bir süre dinleniyor.
Bu işlemler esnasında ağrı duyulur mu?
Endoskopi 40 yılı aşkın süredir özellikle sindirim sisteminin incelenmesinde kullanılmaktadır. Hastalarımız korkmasınlar, uygun şartlarda yapıldığında endoskopik yöntemler ağrısız işlemlerdir. Bazen genel anestezi, bazen de lokal (bölgesel) olarak boğazın uyuşturulması yeterli olmaktadır. Gastroskopide işlem süresi yaklaşık 10 dakikadır. Yine yaklaşık yarım saat bir dinlenme süresi var. Hasta işlem sonrası normal hayatına devam edebilir. Kaldı ki hastalarımızın sağlığı açısından kazanacakları yanında bu işlemlerin zorluğu hiç kalacaktır.
Kolonoskopi ne sıklıkla yaptırılmalıdır?
Ailesinde kalın bağırsak kanseri olanların hekim önerisine göre 5-10 yıl daha erken kolonoskopi yaptırmaları gerekir. Kolonoskopi ile erken evrede kanseri ve daha kanserleşmemiş fakat ileriki yıllarda kansere dönüşme potansiyeli taşıyan lezyonlan (polipler) saptamak ve tedavi etmek mümkündür. Bu şekilde doktor takibinde yapılan kontrollerle kalın bağırsak kanserine yakalanma riskini sıfırlamak mümkündür. Ülkemizde, Sağlık Bakanlığı 50 yaşına gelmiş herkesin şikâyet olmaksızın kanser taraması için kolonoskopi yaptırmasını tavsiye etmektedir.
Gastroskopi hangi sıklıkla yaptırılmalıdır?
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre mide kanseri, kanserden ölümlerin ilk üç nedeni arasında yer alıyor. Erken tanıda en önemli amaç, hastalık belirti vermeden önce hastalığı tanımaktır. Şikâyeti olmayan insanların belli yaştan sonra kendi istekleriyle endoskopi yaptırması çok önemli. Endoskopi dışında laboratuvar testleri var ama zor, yorucu ve gerekli hassasiyete sahip değil. Yapılan çalışmalardan elde edilen verilere bakılırsa eğer, endoskopinin daha etkili olduğunu biliyoruz. Bu nedenle 40 yaşından itibaren bir defa endoskopi yaptırılması, aile öyküsü varsa 2-3 yılda bir endoskopi uygulanması, ailede mide kanseri yoksa daha seyrek aralıklarla bu testlerin tekrarlanması gerekiyor.
Değerli hocam son olarak okurlarımıza hangi mesajı vermeliyiz?
Ülkemizde kalp ve damar hastalıklarından sonra kanser, ölüm sebepleri içinde ikinci sıradadır. Erkeklerde kalın bağırsak, mide ve prostat; kadınlarda meme, rahim ağzı, kalın bağırsak, mide vb. kanserleri erken tarama ile önlemek mümkündür.
Sonuç olarak, uzman bir doktor kontrolünde, erken teşhis koyma imkânı olan mide ve bağırsak kanserinden korunmak için endoskopik işlemleri çekinmeden doğru zamanda yaptırmanın büyük faydaları olacaktır.
Op. Dr. Mehmet Medar Kırdar kimdir?
İlk eğitimini Bostancı İlkokulunda tamamladı. Nişantaşı Anadolu Lisesinde Orta Ve Lise Eğitimini Tamamladı. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İngilizce Bölümünden Mezun Oldu. İstanbul Vakfı Gureba Hastanesinden Genel Cerrahi İhtisasını Tamamladı.
1999/2007 Yılları Arasında Toyota ilk Yardım Hastanesi Ve Sakarya Eğitim Araştırma Hastanesinde Genel Cerrah Doktoru Görev Yaptı. Halen Özel Beyhekim Hastanesinde Genel Cerrah Ve Başhekim Olarak Görev Yapmaktadır. Ağırlıklı Olarak Gastrointestnal Endoskopi Ve Minimal İnv Aziv Cerrahi Alanında Çalışmaktadır.
