Fiskobirlik ya da TMO’nun alım yapmasının sorunu bitirmeyeceğini ifade ederek, “Eğer siz bu ürünle katma değer yaratamıyorsanız, ürün çeşidi çıkaramıyorsanız ham haliyle satmak zorundasınız. TMO alsın ama ne yapacak o fındığı satamazsa” dedi.
TMO’nun bu yıl alım yapması halinde fiyatını hasattan önce açıklaması gerektiğini de ifade eden Sarı, “Böyle olursa üretici borçlanmasını ona göre yapar. Bu üretim kalitesini de artırır. Bunun ticaretini yapan, Avrupa ile alışveriş yapan firmalar bura göre pozisyon alır” diye konuştu.
SÖYLEŞİ: Nurettin ERYILMAZ
Sakarya Ticaret Borsası Başkanı Adem Sarı ile fındık üreticisinin ve sektörün sorunları üzerine konuştuk. Fındık üreticisi olan ve bunun ticaretini de yapan Sarı’ya göre, sorunlar bir bütünlük içinde ele alınamadığı için çözümsüz kalıyor.
“Fındıkta yaşanan sorunlar yapısal” diyen Sarı ile söyleşimizden satırbaşları şöyle:
►Sorunlarla alakalı bir çözüm üretilemedi şu zamana kadar. Aslında fındıkta sorun fiyatta değil. Fındığın yapısal sorunları var. Arazilerin küçülmesi, miras yoluyla arazilerin bölünmesi, kaliteli üretim yapılamaması gibi birçok neden var. Aslında biraz profesyonel anlamda tarım yapılması gerekiyor. Profesyonel derken, çiftçi tarımı babadan kalma usullerle değil de, daha teknolojik yapabilir. Ama arazinin bütün olması ve büyük olması gerekiyor. Büyük arazilerde üretim maliyetleri düşüyor. Ziraat Mühendisi çalıştırabiliyorsun yanında insan çalıştıra biliyorsun. Bunlar sağlanırsa fındıkta konuşulacak tek şey fiyat olur.
ALAN BAZLI DESTEK
►Ben oldum olası alan bazlı desteğe karşıyım, çünkü alan bazlı destek üreticiyi çiftçiyi tembelliğe yöneltiyor. Alan bazlı verilen destek paraları bence ziyan ediliyor. Ne yapılması gerekir derseniz, fındığa destek verilmesi lazım, kaliteli ve birim alanda üretilebilecek fındığa destek verilmesi lazım. Sadece fındıkta değil diğer tarım ürünlerine de destek verilmeli. Böyle olursa üretici birim alanda 1 ton fındık topluyorsa 1 buçuk tona çıkacak.1 buçuk tona çıkan üreticiye daha fazla destek vereceksin ki o bağına bahçesine daha iyi baksın, ilaçlamasını ona göre daha iyi yapsın. Asıl teşvik bu olur.
MARKA ÜRÜN ÜRETİLMELİ
►Öncelikle fındığı Fiskobirlik alsın, TMO alsın, şu alsın bu alsın yaklaşımı doğru değil. Eğer siz bu üründen katma değer yaratamıyorsanız, ürün çeşidi çıkaramıyorsanız ham haliyle satmak zorundasınız. Bunun alıcısı da Avrupa’daki çikolata fabrikaları. Ürün yapan fabrikaların çoğu Avrupa da, temel ham madde de fındık. Tamam, TMO alsın ama Avrupa’ya satamıyorsa ne yapacak aldığı fındığı… Kendi ülkenizde, kendi firmalarınızda katma değer üretip dünya piyasasıyla rekabet edecek bir damak tadı yakalayamazsanız bu fındığın fiyatını her sene konuşur hale getirir. Önemli olan marka ürün üretmek... Devletin de katkısıyla farklı bir damak tadı elde etmemiz gerekiyor.
FİYAT HASATTAN ÖNCE AÇIKLANMALI
►Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) hangi yıl fındık alıyorsa fiyatını hasattan önce açıklaması gerekiyor. Bu sektördeki herkesin ortak düşüncesidir. Böyle olursa üretici borçlanmasını ona göre yapar, düğününü ona göre ayarlar. Bu aslında üretim kalitesini de arttırır. Bunun Ticaretini yapan firmalar Avrupa ile alışveriş yapan firmalar fındık fiyatını tahmin edip ona göre pozisyon alabilirler. Geçen yıl TMO Kasım ayında fiyat verdi. Bu doğru değil. Üreticiye yönelik fiyat vereceksen Kasım ayında fiyat verilmez. Ekim - Kasım ayında fındık üreticinin elinden çıkmış oluyor. Böyle yapılınca piyasanın dengesi de bozulmuş oluyor. Piyasanın bir akışı vardır, herkes o akışa göre kendine bir pozisyon seçer ve ona göre hareket eder. Ama siz oyunun ortasında kuralı değiştirirseniz bu olmaz.’’
ÇİFTÇİ TANIMI YENİDEN YAPILMALI
►Devlet gerçek üreticiye destek vermeli. Çiftçi tanımını tekrar yapıp kime demeliyiz çiftçi bunu belirlemeli. Bana göre çiftçi; Bir yıl boyunca toprağını işleyen ve toprakta ki üründen bir yıl boyunca geçinen ve başka geliri olmayan aileye çiftçi denmesi lazım. Bu da 1 dönüm, 2 dönüm, 3 dönüm, 5 dönüm 20 dönümle olmaz. Bu yüzden, arazi bütünlüğünün sağlanması lazım…1 ton fındık toplayan üretici için fiyatın 20 TL ya da 30 TL olması hiçbir şey ifade etmez. Sene boyunca geçinemez. Herkes şuan da uzaktan kumandalı üretim yapıyor. Çünkü babasından kalma arazisinden geçinemiyor, geçinemediği için başka bir iş bakıyor. Çiftçilik artık ana gelir kaynağı olmaktan çıktı, ek gelir durumunda. Şehir dışında veya yurt dışında çalışıyor, fındığı komşusuna toplattırıyor. Bunların uzun vadeye yayılarak bir planlama yapılması lazım. Bu arazi sorunu, çiftçi sorunu, tarım sorunu bugünden yarına çözülebilecek bir şey değil.
ÇİFTÇİLİK DEMODE MESLEK OLDU
►Devletin özellikle 1950 yıllardan sonraki sanayileşme hamleleri, şehirleşme hamleleri nedeniyle yıllardan beri büyükşehirlere göç oldu. Köyler boşaldı, üretim de azaldı. Köylerde 50-60 yaşın altında üretici bulamazsınız. Gençler köyde durmuyor. Çiftçilik demode bir meslek oldu. Çiftçiliği cazip hale getirmek lazım, bunun üzerinde çalışmak lazım. Köylerin yapısını bozmadan düzenlemek lazım… Köyde sosyal alan yok, sosyalleşmek için sinema ve benzeri yerlerin olması gerekir. Böyle olursa kentlerde şehirlerde yığılma olmaz, trafik sorunu çözülmüş olur. Devletin bu işte yapısal anlamda destek vermesi lazım. Köklü bir reforma ihtiyaç var.
VE SANAT…
Adem Sarı, sohbetimizde Ticaret Borsası’nın kültür ve sanat alanında yapacağı katkılara da değinerek, uzun süredir üzerinde çalıştıkları Uluslararası Nehir Kelebekleri Müzik Festivali hakkında bilgi verdi. Sarı, amaçlarını ve gelinen noktayı şöyle açıkladı:
“Bu proje de amaç müzik değil, amacımız Sakarya’nın sanatla da anılmasını istiyoruz. ‘Sakarya’da sanat da vardır’ diyeceğiz. Sakarya’nın kelebek dansını dünyaya tanıtacağız. Sakarya’nın tarihini dünyaya tanıtacağız. Bu bir günde olmuyor, belki bir hafta sürecek. Söyleşiler olacak, farklı etkinlikler olacak. Geleneksel hale getireceğiz. Türkiye’nin her yerinde yapılıyor, bizde neden yapılmasın? Sakarya’nın reklamını da yapmış olacağız. Festival konseptinde tarım da olabilir, bunu genişletebiliriz. Borsa olarak alanımızın dışında bir şey ama biz bunu sosyal sorumluluk diye düşünerek, bulunduğumuz yeri güzelleştirmek için yapmaya çalışıyoruz. İlki çok önemli, sonra sürekli hale getirmeye çalışacağız 2020 yılında uluslararası projeyi hayata geçirmek için hazırlıklarımız sürüyor.”
