Evde sağlık hizmetlerinin hızla gelişim gösterdiğini ve bu nedenle talebin her geçen yıl katlanarak arttığını ifade eden Ergönenç, bugüne kadar Sakarya genelinde 13 bin 500 hastanın evine hizmet götürüldüğünü belirtiyor. Ergönenç, bu hizmete ihtiyaç duyanların 24 saat aktif olan 444 38 33 Evde Sağlık Hizmeti Ulusal Çağrı Merkezi’ni arayabileceğini, bunun akabinde gerekli işlemlerin başlayacağını söylüyor ve ekliyor: “Evinizde yalnız değilsiniz…”
Yaşam süresinin uzaması, nüfusun hızla yaşlanması, bazı kronik hastalıkların görülme sıklığının da artması demektir. Hal böyle olunca, uzun süre bakıma muhtaç olan kişi sayısı da hızla artış göstermiştir. Tam bu noktada ‘Evde Sağlık Hizmetleri’ kritik önem taşımaktadır.
Evde sağlık hizmeti deyince ne anlamalıyız? Hizmet amacı nedir? Kimler bu hizmetten faydalanabilir? İşleyiş nasıl oluyor?
Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Evde Sağlık Hizmetleri Sorumlu Hekimi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanı Doktor Jalan Ş. Ergönenç’le Evde Sağlık Hizmetleri’ni konuştuk. Bu söyleşi de sistemi tanıtacağız. Önümüzdeki söyleşi, bakım verirken dikkat edilmesi gereken konuları kapsayacak.
Söyleşime geçmeden önce kendisine değerli katkılarından dolayı teşekkür ediyorum.
Değerli hocam evde sağlık hizmetlerinin temel amacı nedir?
Evde Sağlık Hizmeti, teşhis ve tedavi sonrası bakım sürecinde, mevcut kronik hastalıklarının takibinde, yatağa tam bağımlı olan hastaların ihtiyacı olan sağlık hizmetlerinin ev ortamında sunulmasıdır. Elbette bu konuda eğitimli personel hizmet vermektedir. Evde Sağlık Hizmetleri sayesinde hastalarımız kendi ev ortamlarında yakınlarının da desteğiyle sosyal yaşama daha kolay ayak uydurabilmektedirler. Böylelikle hastanın ve bakım veren hasta yakınlarının yaşam kalitesinin artmasına da olanak sağlıyoruz.
Evde bakım hizmeti ile evde sağlık hizmeti farklı şeyler mi?
Farklı şeyler. Evde sağlık hizmetini hastane birimlerinde sağlık profesyonelleri olarak bizler vermekteyiz. Şu an ilimizde 13 tane aktif hastane birimimiz mevcut. Evde bakım hizmetleri ise evde sağlık hizmetinden farklı olarak belediye ve sosyal yardımlaşma kurumlarının ya da sivil toplum kuruluşlarının destek sağladığı ve daha çok hasta evlerinde temizlik, kişisel bakım gibi hizmetleri kapsamaktadır. Bizim işimiz evde sağlık.
Evde sağlık hizmeti neleri kapsar?
Öncelikle, hastaya daha önce ilgili dal uzman tabiplerince tanı konulmuş, bu tanı doğrultusunda da tedavisi planlanmış olması gerekir. Bu aşamadan sonra tedavisini, tetkiklerini, sonraki muayeneleri, tıbbi bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini hastanın bulunduğu ev ortamında veriyoruz. Ayrıca uzun süreli kullanımı sağlık raporu ile belgelendirilen ilaçların reçete edilmesini, tıbbi cihaz ve malzeme kullanımına ilişkin raporların da çıkarılmasına yardımcı oluyoruz.
Bu, hasta yakınları açısından da büyük kolaylık…
Elbette, onlara da bu hizmet ciddi destek sağlıyor. Sadece bunlarla kalmayıp, hastanın ve ailesinin bu süreçte üstlenebilecekleri görevler ile hastalık ve bakım süreçleri hakkında bilgilendirilmesini; hastanın evde kullanması gereken tıbbi cihaz ve ekipmanlar konusunda da eğitim ve danışmanlık gibi hizmetleri veriyoruz. Ayrıca gerekli görülen hallerde hastanın ilgili sağlık kuruluşuna ve/veya sağlık kuruluşundan evine naklini de yapıyoruz.
Peki, hastalarımız evde sağlık hizmetlerine nasıl başvuracaklar?
Hasta veya yakınları her ilden günün 24 saati aktif olan Ulusal Çağrı Merkezini arayarak evde sağlık hizmetine başvurabilirler. 444 EVDE diye yazılıyor. Yani 444 38 33. Arayanlar, 444'lü hatta konunun uzmanı operatörler tarafından karşılanarak kayıtları oluşturulur ve süreç başlar. Vatandaşların bilgileri, her ilde kurulmuş olan ve 7/24 çalışan koordinasyon merkezinin evde sağlık yönetim sistemi (ESYS) ekranına düşer. Bilgileri düşen vatandaşlarımıza koordinasyon merkezi tarafından 15 dakika içinde aranarak dönüş yapılır. Aranan vatandaşlarımızın evde sağlık kriterlerine uygun olanlar ikamet ettikleri ilçeye göre hizmet almak üzere hastane birimlerine atanır.
Başvuru sürecinden sonra neler oluyor?
Hastane birimine kaydı düşen hastaları hafta sonları hariç ilk 24 saatte evlerinde ziyaret ederiz. Ev ortamında muayenelerini yaptıktan sonra tedavi ve bakım süreçlerini düzenleriz. Evde sağlık hizmetleri randevu sistemi ile ve mesai saatleri dâhilinde yürütülür. Eğer hastanın bir uzman hekim tarafından muayenesi gerekiyorsa hastanın nakil planı oluşturularak ilgili polikliniğe transferini sağlarız. Şunu belirtmekte de fayda var; evde sağlık hizmetleri acil durumları kapsamamaktadır. Hastanın acil servis ile ilgili bir ihtiyacı olduğunda 112 aranmalıdır.
Evde Sağlık Hizmetleri Ekibi kimlerden oluşur?
Öncelikle hastane birimlerimizin dışında, 32 evlerde il sağlık müdürlüğümüze bağlı 24 saat hizmet veren koordinasyon merkezimiz var. Bu merkezde sağlık memuru ve hemşirelerden oluşan ekibimiz, telefon ile gelen başvuruları değerlendirir ve bize iletirler. Hastane birimimizde ise mobil, nakil ve sabit ekiplerimiz var. Buradaki ekip sorumlu başhekim yardımcısı, sorumlu hekim, sağlık memuru, hemşire, sekreterler ve şoförlerden oluşur.
Gerektiği durumlarda fizyoterapist, diyetisyen, psikolog ve sosyal çalışmacı, evde sağlık bakım hizmeti verilen ekibimize dahil olur.
Hastane biriminizdeki ekibin çalışması ile ilgili neler söylersiniz?
Mobil ekiplerimiz saha da hizmet veriyor. Her gün ortalama 10-12 hastanın evine hizmet götürüyorlar. Bu hastaların muayene, tetkik, tahlil, serum tedavileri, enjeksiyon, yara pansumanları gibi hizmetler bunlar... Ayrıca bu yıl oluşturduğumuz yara bakım polikliniği ile ortak çalışan mobil yara ekibimiz var. Nakil ekiplerimize gelecek olursak; nakil ambulanslarımız ile hastaların evleri ile hastane arasındaki transferlerini sağlarlar. Sabit ekiplerimiz ise hastalarımızın poliklinik muayenesi, görüntüleme işlemleri, sağlık heyeti muayeneleri gibi hastane içi işlemlerini gerçekleştirmektedirler.
Bu hasta gurubu hastanede yatarak tedavi edilemezler mi? Hastane şartları daha iyi olmaz mı?
Hastanede yatış süresi uzadıkça, hastalarda hastane enfeksiyonlarının görülme sıklığı artar. Bu hastalar uzun süre bakıma muhtaç olan hastalardır. Yıllarca solunum cihazına bağlı kalan, sonda vasıtasıyla beslenebilen hastalarımız var. Bu hastaların tedavileri bir düzene konulduktan sonra bu uzun süreçte biz devreye giriyoruz. Kendi yaşadığı ev ortamında takip ve tedavi edilmesini sağlıyoruz. Bir nevi hastaneyi ayaklarına getiriyoruz. Sağlık personeli desteği dışında gerekli hallerde yara bakım ürünleri de dâhil olmak üzere pek çok tıbbi sarf malzeme ve ilaçları sağlıyoruz. Kısaca kişiye özel bakım hizmeti veriyoruz. Böylelikle hasta aile içi yaşam ortamından kopmamış oluyor. Hasta yakınlarının ise iş gücü kaybı azalmış oluyor.
Bu hizmet tıbbi cihazları da kapsıyor mu? Sıklıkla hangi cihazları kullanıyorsunuz?
Hasta hastaneden taburcu olmadan önce gerekli tıbbi cihazlar belirlenir ve raporları çıkartılarak bu cihazlar temin edilir. Daha sonra ev koşulları hasta için uygun hale getirilir.
Bu cihazlar sıklıkla şunlardır;
Motorlu hasta karyolası ve havalı yatak,
Oksijen Konsantratörü (KOAH ve solunum yetmezliği gibi sürekli veya aralıklı oksijen ihtiyacı olan hastalarda kullanılır.)
Aspiratör Cihazı (Öksürme refleksi olmayan veya yetersiz olan hastalarda sekresyonları temizlemek amacıyla kullanılır.)
Pulse Oksimetre (Hem nabız hem de hastanın kanındaki oksijen miktarını gösterir)
Her türlü solunum araçları (CPAP cihazları, BİPAP cihazları, nebulizatörler, Ev ventilatörü) Solunum yetmezliği hastalarda solunuma destek amacıyla kullanılır. )
Peki bu hastalara evde fizik tedavi hizmeti verilebiliyor mu?
Son bir kaç yıldır merkez ilçemizde verebiliyoruz. İhtiyacı olan, fayda görebileceğini düşündüğümüz hastalarımızı fizik tedavi ve rehabilitasyon polikliniğine taşıyarak uzman hekimlerce bu hizmetin uygun olup olmayacağının değerlendirilmesini sağlıyoruz. Uygun görülen hastalarda uzman hekimin düzenlediği fizik tedavi programını; hastanın evinde fizyoterapist arkadaşlarımız tarafından uygulanmasını sağlıyoruz. Hasta yakınlarının da çabası ve gösterilen hareketleri tekrarlaması başarı şansını arttırıyor.
Evde sağlık hizmetine talep nasıl? Bu bağlamda ulaştığınız vaka sayısı kabaca nedir?
Talep her geçen gün artmakla birlikte son iki yıldır katlanarak artıyor. Bunun nedeni son yıllarda çok gelişti. Sağlık bakanlığı, sevgili sağlık müdürümüz başta olmak üzere konu ile ilgili olan sağlık yöneticilerimiz ciddi destek sağlıyorlar. Ekip sayılarımız arttı, yeni birimler kuruldu, sağlık personeli bu konuda artık daha eğitimli, konuya farkındalık arttı. Tüm bunların yanında araç donanımları, kalitesi ve sayıları arttı. Öyle ki ilimiz genelinde şu ana kadar yaklaşık 13 bin 500 hastanın evine hizmet götürüldü. Şu an sadece bizim birimde aktif hasta sayısı bin 500 civarında.
Evde sağlık hizmetlerinde çalışmak nasıl bir duygu
Benim için artık geçtiğim hiçbir sokak aynı değil... Bir sokakta yürürken her pencerenin ardında acaba elimi uzatacağım biri var mı diye düşünmeden edemiyorum. Yanan her ışığın bir hikâyesi var ama bazılarının hikâyesi çok daha acı... Bu hastaların dertlerine derman olmaya çalışmak, acılarını dindirmek, huzurlu uyumalarını sağlamak, hasta yakınlarının sorumluluklarını paylaşmak elbette ki çok ayrıcalıklı bir duygu. Gerek Sağlık Bakanlığımız, gerek Sağlık müdürlüğümüz, gerek hastane yöneticilerimiz ve gerek se bu işin her kademesinde görev yapan ekip arkadaşlarım sadece hastalarımızı değil hasta yakınlarını da yalnız bırakmıyor. Bakanlığımızın sloganı ile bitirelim o zaman
444 EVDE, EVİNİZDE YALNIZ DEĞİLSİNİZ...
DOKTOR JALAN ŞERBETÇİGİL ERGÖNENÇ KİMDİR?
1977 yılında Hatay Antakya’da doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Antakya’da tamamladı. 1994-2000 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde okudu. İstanbul Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Anesteziyoloji ve Reanimasyon alanında uzmanlık eğitimini aldı.
2007 yılında Sakarya Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi’nde, 2009 yılından itibaren de Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Anesteziyoloji ve Reanimasyon uzmanı olarak görev yaptı. 2013-2014 yılları arasında Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma hastanesinde Başhekim Yardımcısı olarak çalıştı.
Evde sağlık hizmetleri ile Onkoloji hastalarına ağrı polikliniğinde hizmet verirken tanıştı. Bu hastaların hastanede olduğu kadar evde de tedavi almalarını, yaşam kalitelerini arttırmayı hedefledi ve sonrasında evde sağlık hizmetleri sorumlu doktoru olarak çalışmaya devam etti.
2017-2018 Haziran ayına kadar yeni yapılanma ile Sakarya Evde Sağlık Hizmetleri İl Koordinatörü olarak görev yaptı. Halen Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde evde sağlık hizmetleri sorumlu hekimi olarak görev yapmaktadır.
